Ákvarðanir um fjárhæðir trygginga - hækkanir

Nýju tryggingakerfi er ætlað að vera til hagsbóta fyrir neytendur og ferðaskrifstofur.

Ferðatryggingasjóðskerfið er neytendaréttarkerfi sem ætlað er að endurgreiða að fullu greiðslur sem greiddar eru fyrir pakkaferðir eða samtengda ferðatilhögun komi til ógjaldfærni eða gjaldþrots seljanda eða ef leyfi hans er fellt niður skv. 27. gr. laga nr. 95/2018 um pakkaferðir og samtengda ferðatilhögun (vanskil á greiðslu iðgjalds eða stofngjalds, trygging ekki lögð fram eða ekki eru veittar þær upplýsingar sem nauðsynlegar eru til að meta fjárhæð iðgjalds og tryggingar).

Fyrirkomulagi tryggingakerfisins er einnig ætlað að koma ferðaskrifstofum til góða. Tryggingakerfið er samtryggingakerfi sem byggist á:

• Stofngjaldi
• Árlegum iðgjaldsgreiðslum
• Sérstakri tryggingu sem hver og ein ferðaskrifstofa leggur fram og ákvörðuð er af Ferðamálastofu skv. framlögðum gögnum.

Með greiðslu stofngjalds og árlegs iðgjalds í samtryggingasjóð er ferðaskrifstofum gert kleift að leggja fram lægri tryggingafjárhæðir en skv. eldra kerfi, þar með lækkar fjárbinding ferðaskrifstofa af bankaábyrgðum vegna trygginga sem ætti að bæta rekstrarskilyrði þeirra.

Ferðamálastofu ber lögum samkvæmt að taka mið af fjárhagsstöðu seljanda og áhættu af rekstri hans við ákvörðun um fjárhæð tryggingar. Gefi fjárhagsstaða ferðaskrifstofu tilefni til að ætla að hún kunni að verða ógjaldfær ber Ferðamálastofu að taka mið af því.

Í slíkum tilfellum er heimilt, að undangengnu skyldubundnu mati, að hækka fjárhæð tryggingar á grundvelli alagsviðmiða skv. 2. mgr. 10. gr. reglugerðarinnar.

Heimilt er að hækka fjárhæð trygginga skv. 10. gr. reglugerðar um sjóðinn ef:

Fyrirsjáanlegt er að tryggingaskyld velta verði mun meiri en þau gögn sem lágu til grundvallar ákvörðun um tryggingafjárhæð gáfu til kynna, í slíkum tilfellum ber ferðaskrifstofum að tilkynna Ferðamálastofu um aukna veltu.

Sérstök áhætta er talin af rekstri seljanda vegna fjárhagsstöðu. Ferðamálstofa skal ár hvert gefa út álagsviðmið sem undirrituð eru af ráðherra.

Ef ælta má að framlögð gögn skv.6. gr. reglugerðarinnar leiði til þess að tryggingaþörf verði vanmetin, í þeim tilfellum er heimilt að ákvarða tryggingafjárhæð allt að útreiknaðri grunntryggingafjárhæð.

Álagsviðmi Ferðamálastofu vegna hækkunar tryggingafjárhæða á grundvelli fjárhagsstöðu fyrir árið 2024 eru:

• Hlutfall veltufjár (VFH) er undir 1,2
• Hlutfall eiginfjár (EFH) er lægra en 5%
• Fjárhæð inneigna sem ferðamenn hafa greitt fyrir pakkaferðir og samtengda ferðatilhögun sem ekki verða farnar eða endurgreiddar á yfirstandandi ári. Einkum er átt við inneignir sem ferðamenn hafa kosið að eiga inni hjá ferðaskrifstofum vegna pakkaferða sem hefur verið aflýst, þær afpantaðar eða þeim frestað vegna óvenjulegra og óviðráðanlegra aðstæðna.

Ferðaskrifstofur með tryggingaskylda ársveltu undir 20 milljónum það ár sem tryggingafjárhæð reiknast út frá undanþegnar álagi vegna fjárhagsstöðu.

Tryggingafjárhæðir ferðaskrifstofa eru almennt ákvarðaðarreiknaðar á grundvelli reiknireglu reikniformúlu í 7. grein reglugerðar um Ferðatryggingasjóð. Heimild til beitingar álags á tryggingafjárhæðir vegna greiðslufallsáhættu ferðaskrifstofa er í 10. grein reglugerðarinnar. Við beitingu álags vegna rekstrarstöðu ferðaskrifstofa er stuðst við útgefni viðmið sem staðfest eru af ráðherra.

Ferðamálastofa telur veigamikil rök vera fyrir beitingu álagsviðmiða við ákvörðun fjárhæða trygginga. Á hverju ári eru um 400 ákvarðanir teknar um tryggingarfjárhæðir ferðaskrifstofa sem grundvallast á þeim gögnum sem ferðaskrifstofum er skylt samkvæmt lögum að skila fyrir 1. apríl ár hvert. Að hækka álögur á ákveðnar ferðaskrifstofur umfram aðrar getur haft mikil áhrif á samkeppnisstöðu þeirra innbyrðis og því mikilvægt að gætt sé fyllsta jafnræðis og fyrirsjáanleiki tryggður. Því telur Ferðamálastofa mikilvægt að fyrir liggi skýrar verklagsreglur.

Þegar fyrir liggur að ferðaskrifstofa fellur undir álagsviðmið fer fram skyldubundið mat skv. óskráðri reglu stjórnsýsluréttar og hvert mál skoðað með heildstæðum hætti með tilliti til allra aðstæðna.

Álagið er byggt á veltufjárhlutfalli (VFH) og eiginfjárhlutfalli (EFH) ferðaskrifstofa.

Í álaginu er vægi VFH 2/3 og EFH 1/3.

Álagið getur hæst orðið 50% og lægst 8% af mismuninum á reiknaðri grunntryggingafjárhæð (GT) og reiknaðri tryggingafjárhæð (T). Ferðaskrifstofur með tryggingaskylda ársveltu undir 20 milljónum það ár sem tryggingafjárhæð reiknast út frá eru undanþegnar álagi.

Hver álagsprósentan er í hverju tilviki fer eftir samsetningu veltufjárhlutfalls og eiginfjárhlutfalls  en hvoru hlutfalli um sig er skipt í þrjá flokka.

Álagið er fundið með eftirfarandi hætti:

• Grunntryggingafjárhæðin (GT) er reiknuð út skv. 7. gr. reglugerðarinnar
• Tryggingafjárhæðin (T) er reiknuð út skv. reiknireglu 7. gr. reglugerðarinnar.
• Tryggingafjárhæðin (T) er dregin frá grunntryggingafjárhæðinni (GT) fjárhæðinni (GT-T)
• Álagsprósenta er fundin út frá samspili VFH og EFH
• Niðurstaða (GT-T) er margfölduð með álagsprósentunni, (GT-T)*álagsprósenta = fjárhæð álags (Á).
• Álagsfjárhæðinni er bætt við útreiknaða tryggingafjárhæð (T): T + Á. Niðurstaðan er sú fjárhæð sem ferðaskrifstofu ber að leggja fram í tryggingu.
• Séu inneignir fyrir hendi, sem ferðamenn hafa greitt fyrir pakkaferðir og samtengda ferðatilhögun sem ekki verða farnar eða endurgreiddar á yfirstandandi ári, er þeim bætt við útreiknaða tryggingafjárhæð, T + álag + inneignir. Niðurstaðan er sú fjárhæð sem ferðaskrifstofu með slíkar inneignir í bókum sínum ber að leggja fram í tryggingu.

Hvernig samspil mismunandi veltufjárhlutfalls og eiginfjárhlutfalls leiðir til mismunandi álagsprósendu er best skýrt með litakóðum.   

Veltufjárhlutfall (VFH):

VFH er undir 1 er rautt
VFH frá og með 1 upp að 1,2 er gult
VFH er 1,2 eða hærra er grænt

Eignfjárhlutfall (EFH):

EFH er neikvætt (undir 0%) er rautt
EFH frá og með 0% upp að 5% er gult
EFH er 5% eða hærra er grænt

Ef VFH og EFH er álagið 50%.
Ef VFH og EFH er álagið 42%
Ef VFH og EFH er álagið  33%
Ef VFH og EFH er álagið 33%
Ef VFH og EFH er álagið  25%
Ef VFH og EFH er álagið 17%
Ef VFH og EFH er álagið  17%
Ef VFH og EFH er álagið  8%
Ef VFH og EFH er ekkert álag.

Ferðaskrifstofur með tryggingaskylda ársveltu undir 20 milljónum, það ár sem tryggingafjárhæð reiknast út frá, eru undanþegnar álagi vegna fjárhagsstöðu.

Miðað er við veltufjárhlutfall (hlutfall veltufjármuna og skammtímaskulda í efnahagsreikningi) þar sem það er lykilmælikvarði á greiðsluhæfi fyrirtækis til næstu 12 mánaða litið.

Í ljósi eðlis rekstrar ferðaskrifstofa er eðlilegast að miða við veltufjárhlutfallið þar sem það segir mikið um rekstrarstöðu fyrirtækisins og getu þess til að standa við skuldbindingar sínar næstu mánuðina. Eigi fyrirtæki nægjanlegt veltufé sem umbreyta má í reiðufé fyrirvaralítið getur það greitt skammtímaskuldbindingar sínar. Inneignir viðskiptavina vegna tryggingarskyldra ferða eru á meðal skammtímaskulda ferðaskrifstofa.

Horfa verður til þess að mögulegt er að bókfært virði veltufjármuna sé ekki að fullu hægt að umbreyta í reiðufé til greiðslu skuldbindinga með skömmum fyrirvara eða yfirleitt; raunvirði þeirra getur verið og er ósjaldan lægra en bókfært virði.

Ferðamálastofa telur eðlilegt og varfærið að miða við veltufjárhlutfall að lágmarki 1,2 og að hlutfall undið því lágmarki sé merki um aukna hættu á ógjaldfærni.

Veltufjárhlutfall á bilinu 1,0- til 1,2 er merki um aukna greiðslufallsáhættu, sem leiðir til álags á grunntryggingafjárhæðina (GT) og veltufjárhlutfall undir 1,0 þýðir að verulega óvissa ríkir um greiðslugetu ferðaskrifstofu enda á hún ekki fyrir skammtímaskuldum sínum skv. eigin bókhaldi. Leiðir það til tvöfalds áhættuálags.

Veltufjárhlutfallið er beinn mælikvarði á greiðsluhæfi fyrirtækis og fær það því meiri vigt í mati Ferðamálastofu á greiðslufallsáhættu en eiginfjárhlutfallið eða 2/3 á móti 1/3 vægi eiginfjárhlutfalls.

Eiginfjárhlutfallið segir mikið til um hversu vel fyrirtæki þolir taprekstur. Eiginfjárstyrkur fyrirtækis er annar meginmælikvarði á horfurnar um rekstrarhæfi þess; hvort það sé líklegt til að geta verið í áframhaldandi rekstri amk. næsta árið (e. going concern).

Fyrirtæki með neikvætt eiginfé er tæknilega gjaldþrota og fyrirtæki með lítið eiginfé í fjármögnun rekstrarins á móti lánsfé er verr undir áföll búið en fyrirtæki með sterkan eiginfjárgrunn. Af þessum ástæðum aukast líkurnar á greiðslufalli ferðaskrifstofu, að öðru jöfnu, ef eiginfjárhlutfall er lágt og líkurnar aukast verulega ef eiginfé er orðið neikvætt, sem jafnan er afleiðing bæði vanfjármögnunar og taprekstrar.

Í ljósi ofangreinds er það mat Ferðamálastofu að eðlilegt sé að miða útreikning áhættuálags einnig við eiginfjárhlutfall. Ákvarðar Ferðamálastofa því álag á tryggingafjárhæð fyrirtækja sem eru með eiginfjárhlutfall á bilinu 0% til 5% og tvöfalt álag á þau félög sem eru með neikvætt eiginfjárhlutfall.

Vægi eiginfjárhlutfalls við ákvörðun áhættuálags er 1/3 og vægi veltufjárhlutfalls 2/3, þar sem eiginfjárhlutfallið er óbeinni mælikvarði á greiðsluhæfi en veltufjárhlutfallið.

Veltufjárhlutfall er beinn mælikvarði á greiðsluhæfi tryggingataka næstu 12 mánuði eftir uppgjör og fær það því mesta vigt við mat á aukinni tryggingaþörf vegna bágs rekstrar (2/3 vægi).

Eiginfjárhlutfall er mælikvarði á hversu vel tryggingataki er fjármagnaður, sem hefur sömuleiðis mikilvæg áhrif á greiðslufallsáhættu en með óbeinni hætti. Því fær eiginfjárhlutfall minna vægi við ákvörðun álags (1/3 vægi).

Staðfestingargreiðslur og innborganir á væntanlegar pakkaferðir

Inneignir viðskiptavina sem til staðar eru hjá ferðaskrifstofum vegna núverandi rekstrar og fram koma í upplýsingum frá þeim til Ferðamálstofu mynda hluta forsendna venjubundins útreiknings tryggingafjárhæðar (T) og þarf ekki að taka tillit til að öðru leyti. Hér er um að ræða svokallaðar staðfestingargreiðslur og greiðslur (innborganir) vegna væntanlegra ferða.

Inneignir sem ferðamenn hafa kosið að eiga í stað þess að fá endurgreiðslu vegna afpantaðra, aflýstra eða frestaðra ferða

Inneignir sem ferðamenn hafa kosið að eiga hjá ferðaskrifstofu vegna pakkaferða eða samtengdrar ferðatilhögunar sem ekki koma til afhendingar í formi ferðar eða endurgreiðslu á yfirstandandi ári verða lagðar við útreiknaða tryggingafjárhæð hvort sem tryggingafjárhæðin er ákveðin með eða án álags skv. hækkunarheimild 10. gr. reglugerðarinnar.

Það er mat  Ferðamálastofu, með tilliti til hagsmuna sjóðsins og aðila að honum, að eðlilegt sé að þær skuldbindingar sem eru í formi inneigna sem ferðamenn hafa kosið að eiga hjá ferðaskrifstofu vegna kaupa á pakkaferð eða samtengdri ferðatilhögun hefur verið frestað eða aflýst vegna óvenjulegra eða óviðráðanlegra aðstæðna, og ekki hefur verið afhent í formi nýrrar ferðar eða endurgreidd, beri ferðaskrifstofan sjálf þar til ferð hefur verið farin eða endurgreiðsla átt sér stað.  

Inneignirnar eru lagðar við útreiknaða tryggingafjárhæð hvort sem tryggingafjárhæðin er ákveðin með eða án álags.

VFH er undir 1 og EFH er undir 0% (bæði hlutföllin eru rauð)

Útreiknað GT = 32.000.000 (skv. 7. gr. reglugerðarinnar)

Útreiknað T = 4.500.000 (skv. 7. gr. reglugerðarinnar)

Þar sem bæði hlutföll eru rauð er álagsprósentan 50%

(GT-T)*álag = (32.000.000-4.500.000) * 50% = 13.750.000. Álagið er þá 13,75 milljónir 

Þá er álaginu bætt við T: 4.500.000 + 13.750.000 = 18.250.000 sem er ákvörðuð tryggingafjárhæð (ef sérstakar inneignir eru ekki fyrir hendi)

Ef sérstakar inneignir eru fyrir hendi, t.d. 6.000.000 kr., þá bætast þær við T+álag: (4.500.000 + 13.750.000) + inneignir (6.000.000)= 24.250.000. Í þessu dæmi er ákvörðuð tryggingafjárhæð 24.250.000.

(GT-T)* álagsprósentan = álagsfjárhæð

T+álagsfjárhæð = ákvörðuð tryggingafjárhæð

Ef inneignir þá T+álagsfjárhæð + inneignir = ákvörðuð tryggingafjárhæð

Grunntryggingafjárhæðin (GT) er mælikvarði á áhættu vegna tryggingaskyldrar starfsemi ferðaskrifstofu í venjubundnum rekstri. GT er ætlað að meta hversu háar fjárhæðir ferðaskrifstofa hefur móttekið vegna pakkaferða og samtengdrar ferðatilhögunar sem ekki eru hafnar og kostnað vegna mögulegs heimflutnings ferðamanna sem eru í ferðum. GT segir þar með til um þann kostnað sem hlýst af skuldbindingum ferðaskrifstofu vegna tryggingaskyldrar starfsemi komi til gjaldþrots eða ógjaldfærni.

Án þeirrar samtryggingar sem felst í Ferðatryggingasjóði þyrfti hver og ein ferðaskrifstofa að leggja fram tryggingafjárhæð sem samsvarar útreiknaðri grunntryggingafjárhæð hennar (GT).

Vegna þeirrar samtryggingar sem felst í Ferðatryggingasjóði er ferðaskrifstofum veittur afsláttur frá reiknaðri grunntryggingafjárhæð. Útreiknuð tryggingafjárhæð (T) samkvæmt reikniformúlu 7 gr. reglugerðarinnar er sú fjárhæð sem talið er nægilegt að ferðaskrifstofur leggi fram þegar rekstrargrundvöllur þeirra er sterkur.

Tryggingafjárhæðin (T) er að jafnaði um 12% af (GT) en getur farið niður í 3%. Hlutfallið tekur mið af tryggingaskyldri veltu næstliðins árs. 12% miðast við tryggingaskyldar tekjur undir þrjú hundruð milljónum en 3% miðast við tryggingaskyldar tekjur yfir tveimur milljörðum. Afslátturinn er meiri eftir því sem tryggingaskyld velta er hærri þar sem reynslan hefur sýnt að almennt er minni hætta á því að stærri fyrirtæki fari í þrot.

Við ákvörðun á fjárhæð trygginga er reiknuð út grunntryggingafjárhæð (GT) skv. reiknireglunni; GT = G*(N/30)+G*h+G*d/30 og tryggingafjárhæð (T) skv. reiknireglunni; T = a (V) * GT, sem er sú tryggingafjárhæð sem ferðaskrifstofu ber að leggja fram.

Grunntryggingafjárhæð:

• (G) grunntala sem er meðaltal tryggingaskyldrar veltu tveggja tekjuhæstu mánaða síðasta og yfirstandandi rekstrarárs
• (N) veginn meðalfjöldi daga frá fullnaðargreiðslu þar til ferð hefstf greitt er í tveimur eða fleiri greiðslum að frátalinni staðfestingargreiðslu skal reikna N-glidið á grundvelli hlutfalls af heildarverði sem móttekið er á hverjum tíma, ef greitt er í tveimur eða fleiri greiðslum að frátalinni staðfestingargreiðslu skal reikna N-glidið á grundvelli hlutfalls af heildarverði sem móttekið er á hverjum tíma.
• (h) meðalhlutfall staðfestingargreiðslu af heildargreiðslu
• (d) vegin meðallengd ferða í dögum

Ofangreind gildi skulu fundin fyrir síðasta og yfirstandandi rekstrarár.

Tryggingafjárhæð:

Einnig er fundin tryggingaskyld velta (V) síðasta rekstrarár og hlutfallið a(V).

Hlutfallið a(V) skal vera:
12% ef ársvelta er minni en 300 mkr.,
12% - 6%*(V-300 mkr.)/700 mkr. ef V er milli 300 mkr. og 1 ma.kr.,
6% - 2%*(V-1 ma.kr.)/1 ma.kr. ef V er milli 1 og 2 ma.kr.
Max (4% - 2%*(V-2 ma.kr.)/3 ma.kr., 2%) ef V er stærra en 2 ma.kr.

Tryggingafjárhæð verður T = a(V)*GT.

Tryggingafjárhæð er reiknuð fyrir síðasta og yfirstandandi rekstrarár og gildir hærri niðurstaðan sem tryggingafjárhæð.

Fjárhæð tryggingar skal aldrei vera lægri en 500.000 kr.

Þær ferðaskrifstofur sem sæta hækkunum eru þær sem hafa veltufjárhlutfall undir 1,5 og/eða  hlutfall eiginfjár undir 20% skv. ársreikningi næstliðins árs. Ferðaskrifstofur með tryggingaskylda ársveltu undir 20 milljónum það ár sem tryggingafjárhæð reiknast út frá undanþegnar álagi vegna fjárhagsstöðu.

Inneignir sem eiga uppruna sinn utan núverandi og venjulegs rekstrar þarf hins vegar að tryggja krónu á móti krónu. 

Tryggingafjárhæðir eru metnar út frá framlögðum gögnum ferðaskrifstofa.

Mikilvægt er að framlagðar upplýsingar séu réttar svo að fjárhæðir trygginga séu ákvarðaðar á réttum forsendum.

Samkvæmt stjórnsýslulögum á aðili rétt á því að fá mál sitt tekið til meðferðar á ný, ef ákvörðunin hefur byggst á ófullnægjandi eða röngum upplýsingum um málsatvik.

Hafi orðið breyting á fjárhagsstöðu ferðaskrifstofa, s.s. framlagðar upplýsingar verið rangar, inneignir afhentar eða endurgreiddar o.s.frv., er hægt að óska endurmats á tryggingafjárhæðinni.

Nánari upplýsingar um endurupptöku ákvörðunar um tryggingafjárhæð má nálgast hér.

Ef reglubundið árlegt endumat leiðir til hækkunar tryggingarfjárhæðar þarf að leggja fram hækkaða tryggingu í síðasta lagi 1. september ár hvert. Leiði endurskoðun tryggingafjárhæðar á öðrum tíma til hækkunar er almennur frestur til að leggja fram tryggingu tvær vikur frá ákvörðunardegi.

Gjalddagi iðgjaldsins er 1. september ár hvert.