Fyrirtæki kynni sér vinnutímaákvæði

Að gefnu tilefni vill Vinnueftirlitið vekja athygli fyrirtækja í ferðaþjónustu á gildandi vinnutímaákvæðum. Hvetur eftirlitið fyrirtæki í ferðaþjónustu til að fara yfir vinnutímamál hjá sér til að tryggja öruggt og heilsusamlegt vinnuumhverfi og vinnuskipulag öllum til hagsbóta.

Í lögum nr. 46/1980 um aðbúnað, hollustuhætti og öryggi á vinnustöðum er í IX. kafla fjallað um hvíldartíma, frídaga og hámarksvinnutíma. Helstu ákvæðin eru:

• Vinnutíma skal haga þannig að á hverjum 24 klukkustundum, reiknað frá byrjun vinnudags, fái starfsmenn að minnsta kosti 11 klukkustunda samfellda hvíld.
• Starfsmaður á rétt á hléi ef daglegur vinnutími hans er lengri en sex klukkustundir. Um framkvæmd þessa ákvæðis, svo sem um hve langt hléið skal vera, fer samkvæmt samkomulagi samtaka aðila vinnumarkaðarins
• Á hverju sjö daga tímabili skal starfsmaður fá að minnsta kosti einn vikulegan frídag sem tengist beint daglegum hvíldartíma skv. 53. gr.
• Hámarksvinnutími starfsmanna á viku að yfirvinnu meðtalinni skal ekki vera umfram 48 klukkustundir að meðaltali á hverju fjögurra mánaða tímabili.
• Vinnutími næturvinnustarfsmanna skal að jafnaði ekki vera lengri en átta klukkustundir á hverju 24 klukkustunda tímabili.

Aksturs- og hvíldartími ökumanna

Einnig skal bent á reglugerð nr. 662/2006 um aksturs- og hvíldartíma ökumanna. Reglugerðin gildir fyrir ökumenn bifreiða sem ætlaðar eru til farþega- og vöruflutninga í atvinnuskyni sé heildarþyngd vagnlestar yfir 3500 kg, með ákveðnum undantekningum og er þar að finna ítarlegri ákvæði um aksturstíma, hlé og daglegan hvíldartíma.

Markmiðið að vernda heilsu fólks

Vinnueftirlitið vill brýna fyrir stéttarfélögum, samtökum atvinnurekenda og fyrirtækjum í ferðaþjónustu að vera vakandi fyrir ákvæðum er varða vinnutíma en þau eru fest í lög til þess að vernda heilsu vinnandi fólks. Rannsóknir hafa sýnt að næturvinna og óreglulegur vinnutími geta haft áhrif á athyglisgáfu og viðbragðsflýti. Það er því þýðingarmikið að nætur- og vaktavinna sé skipulögð á þann hátt að sem minnst verði dregið úr eðlilegum svefni og hvíld starfsmanns.

Áhættumat á vinnustað og forvarnir

Af þessu tilefni vill Vinnueftirlitið vekja athygli atvinnurekenda/stjórnenda á ákvæðum vinnuverndarlaganna um að „tryggja að gætt sé fyllsta öryggis og góðs aðbúnaðar og hollustuhátta á vinnustað”. Vinnueftirlitið leggur sérstaka áherslu á eftirfarandi:

• Atvinnurekanda ber að gera skriflega áætlun um öryggi og heilbrigði á vinnustað. Það felur m.a. í sér ábyrgð á að gert sé áhættumat þar sem meta skal áhættu í starfi með tilliti til öryggis og heilsu starfsmanna og áhættuþátta í vinnuumhverfi. 
• Við gerð áhættumatsins skal sérstaklega litið til starfa þar sem fyrirsjáanlegt er að heilsu og öryggi þeirra starfsmanna sem sinna þeim sé meiri hætta búin en öðrum starfsmönnum. 
  Sjá nánar í VIII. kafla reglugerðar nr. 920/2006 um skipulag og framkvæmd vinnuverndarstarfs á vinnustöðum. Í áhættumatinu skal m.a. greina og meta sérstaklega vinnutíma starfsmanna með hliðsjón af gildandi vinnutímaákvæðum, sbr. hér að framan.
• Jafnframt er bent á að gera skal sérstakt áhættumat með tilliti til starfa ungmenna yngri en 18 ára. Um þennan aldurshóp, sem er að stíga sín fyrstu skref á vinnumarkaði, gildir sérstök reglugerð nr. 426/1999 um vinnu barna og unglinga og er þar m.a. fjallað ítarlega um vinnutíma og hvíldartíma þessa hóps og hvaða verk þau mega vinna og hvaða verk þau mega ekki vinna. 

Eftirlit Vinnueftirlitsins

Vinnueftirlitið hefur eftirlit með því að farið sé að lögum og reglugerðum á sviði vinnverndar. Stofnunin getur því kallað eftir skýrslum um vinnutíma þegar ástæða þykir til að kanna hvort vinnutímaákvæði séu haldin.

Þá eru stéttarfélög, samtök atvinnurekenda og fyrirtæki í þessari grein einnig hvött til þess að vekja athygli félagsmanna og starfsmanna sinna á vinnutímaákvæðum og hafa samband við Vinnueftirlitið ef vafi leikur á að ákvæðum sé fylgt.

Nánari upplýsingar

Á heimasíðu Vinnueftirlitsins, www.vinnueftirlit.is, má nálgast lög og reglur er varða
vinnuvernd ásamt leiðbeiningum og fræðsluefni. Stofnunin er jafnframt reiðubúin að veita
nánari upplýsingar um þekkt áhrif vakta- og næturvinnu á heilsu og líðan starfsmanna.